2010 sonrası kıdem tazminatı almak için hangi şartlar gerekiyor?

Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra iş ilişkisinin sona ermesi durumunda, işveren tarafından ödenen bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin kıdemi (çalışma süresi) ve son brüt ücreti dikkate alınarak hesaplanır. 2010 sonrası için geçerli olan şartlar, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklere dayanmaktadır.

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aşağıdaki temel şartların sağlanması gerekmektedir:

• En az 1 yıl süreyle aynı işveren altında çalışmış olmak.
• İş sözleşmesinin, işçinin kusuru olmaksızın veya belirli hallerde sona ermesi.
• İşçinin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) primlerinin düzenli ödenmiş olması (bu, tazminat hesaplamasında önemlidir).

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin aşağıdaki şekillerde sona ermesi durumunda ödenir:

• İşveren tarafından haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılma (iş güvencesi kapsamında olan işçiler için geçerlidir).
• İşçinin askerlik görevi nedeniyle işten ayrılması.
• Kadın işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılması (evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde bildirim şartıyla).
• İşçinin emeklilik durumunda işten ayrılması (yaşlılık aylığı almak için).
• İşçinin ölümü halinde, kanuni mirasçılarına tazminat ödenmesi.
• İşverenin iflas etmesi veya işyerinin kapanması durumu.
• İşçinin, işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle işi bırakması (haklı fesih).

Aşağıdaki durumlarda işçi kıdem tazminatı alamaz:

• İşçinin kendi isteğiyle (istikrarlı bir nedeni olmadan) işten ayrılması.
• İşçinin ahlak veya iyiniyet kurallarına aykırı davranışları nedeniyle işveren tarafından haklı nedenle işten çıkarılması (örneğin, hırsızlık, sürekli devamsızlık).
• İş sözleşmesinin belirli süreli olması ve sürenin dolmasıyla sona ermesi (ancak, yenileme olmazsa tazminat gündeme gelebilir).

Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için en son brüt ücretinin 30 günlük tutarı üzerinden hesaplanır. Formül şu şekildedir:

• Brüt ücret ÷ 30 x çalışılan yıl sayısı (1 yıldan az süreler orantılı olarak eklenir).

Örneğin, 5 yıl çalışmış ve brüt ücreti 3.000 TL olan bir işçi için: 3.000 TL ÷ 30 = 100 TL (günlük brüt ücret), 100 TL x 5 yıl x 30 gün = 15.000 TL kıdem tazminatı.

2010 yılı ve sonrasında, kıdem tazminatı ile ilgili önemli değişiklikler olmamıştır; temel kurallar 4857 sayılı İş Kanunu'na dayanır. Ancak, şu noktalara dikkat edilmelidir:

• İş güvencesi kapsamı: En az 30 işçi çalıştıran işyerlerinde ve en az 6 ay kıdemi olan işçiler, iş güvencesinden yararlanır. Bu, haksız işten çıkarmalarda tazminat hakkını güçlendirir.
• Zamanaşımı: Kıdem tazminatı talepleri için zamanaşımı süresi 5 yıldır (iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren).
• SGK primleri: Prim borcu olan işverenler, tazminat ödemekten kaçınamaz, ancak bu, işçinin sosyal haklarını etkileyebilir.

Kıdem tazminatı, işçiler için önemli bir güvence olup, şartların sağlanması halinde yasal haklardan yararlanılmalıdır. İşçilerin, iş sözleşmelerini dikkatle incelemeleri, çalışma sürelerini belgelemeleri ve haklarını ihlal eden durumlarda İş Mahkemeleri'ne başvurmaları önerilir. Ayrıca, işten ayrılmadan önce bir iş hukuku avukatından danışmanlık almak faydalı olabilir. Unutmayın, bu bilgiler genel niteliktedir; bireysel durumlar için resmi kaynaklara veya hukuki danışmana başvurun.